Sınır problemi nedir ve neden olur?

Sınır probleminden önce sınır kavramı ile neyi kastettiğimize bakalım: Sınır; çocukları bazen tehlikelerden, bazen zararlı alışkanlıklardan korumak için veya toplum tarafından kabul edilmeyen davranışlarını düzeltmek ve güzel davranışlar kazandırmak için koyulan, çocuğun uyması halinde güvenli bir alanda yaşamasını sağlayan kurallar bütünüdür.

Sınır problemi ise çocuğun bu kurallar bütününün bazen her aşamasına bazen ise bazı sınırlara karşı çıkması ile birlikte tehlikeli olabilecek eylemlerde bulunması, toplum tarafından kabul görmeyen alışılmış davranışlar nedeniyle zarar görebileceği anlamına gelen bir problemdir.

Sınır problemi neden olur sorusunun ise kesin ve net bir cevabı olmamakla birlikte belli başlı nedenleri olarak; çocuğun yaşı, çocuğun içinde bulunduğu çevrenin tutarsızlığı, koyulan kuralların tutarsızlığı, koyulan kurallara uyulmaması sonucunda ebeveynler tarafından verilen tepkilerin tutarsızlığı veya çocuğun yaşamakta olduğu genel tetikleyici bir kaygının varlığı sayılabilir.

Çocuklar özellikle 36 ay ile 80 ay aralığında bir sürede bağımsızlaşma çabası içerisinde olup, otorite tarafından koyulan kurallara karşı çıkarak birey olarak varlığını ispatlamak istediği bir süreç yaşayabilir. Ebeveynler tarafından koyulan kuralların birlikte alınmış ve birlikte aynı kararlılıkla uygulanıyor olması bu süreçte oldukça önemlidir. Ebeveynlerden biri koyulan kuralları uygulamak noktasında daha esnek, bir diğer ebeveyn ise daha kararlı tutum izliyorsa bu çocukta tutarsızlığa, kaygıya ve dolayısıyla daha fazla sınır problemine sebep olacaktır.

Nasıl sınır koymalıyız?

Çocukta kurallara uymayı kolaylaştıran sınır koyma basamakları çoğu zaman en işe yarayan yöntemdir. Bu basamaklar;

1. Çocuğun davranışı karşısında duygusunu anladığınızı belirtin. = Biliyorum şimdi çikolata yemek istiyorsun, evet anlıyorum, çikolata yiyemediğin için üzüldün seni anlıyorum vb..
2. Uyması gereken sınırı belirtin. = Ancak şu an çikolata yemek için uygun bir zaman değil. Yemek saatinden önce çikolata yememen gerekiyor.
3. Sınıra uyumlu bir alternatif sunun. = Yemekten sonra seçeceğin sadece bir tane çikolatayı yiyebilirsin.

Israr eden ve sınıra uymayı reddeden çocuklar için yeni bir alternatif sunulabilir. Örn: ‘İstersen yemek istediğin çikolatayı şimdi seç ve gel hemen yemeğimizi hazırlayıp yiyelim. Sonrasında çikolatanı yiyebilirsin.’ Hala ısrar eden çocuklar için ise son olarak mahrumiyet gelebilir. ‘Çikolatayı şimdi yemek için ısrar etmeyi seçersen, hiç çikolata yememeyi seçmiş olursun.’ gibi bir cümle ile uymayı reddettiği sınırın bir sonucu olması çocuk için önemlidir.

Koyulan her kuralın da kararlılıkla uygulanması gerekmektedir. Zira bir kural bir kez çiğnenebilirse her zaman çiğnenebilir. Koyulan kurallar yalnızca çocuğu kapsamamalıdır. Aile içinde yaşayan herkesi kapsamalıdır. Koyulan kurala ebeveynler de uymalıdır.

Yukarda sıralanan sınır basamakları özellikle 36-48 aydan sonra daha fazla işe yarayacaktır. Bu yaştan önce özellikle davranışsal olarak sınıra ihtiyacı olan çocuklar için fiziksel müdahale de işe yarayabilir. Özellikle birine vuran, tüküren, ısıran 48 ay öncesi çocuklar için, bu davranışı yaptığında uzun açıklamalar işe yaramaz. Onu empatiye yönelten ‘sana vursalar ne hissedersin, vurduğunda onun canı acır bu çok üzücü, vurmak kötü bir davranıştır’ gibi uzun cümleler küçük çocuklar için pek anlam ifade etmezler. Uzun açıklamalar yerine tek cümlelik kararlı bir sınır koyulmalıdır. ‘Canlılara vuramazsın’ gibi, ‘Vurmak yok’ gibi basit tek bir cümle daha kolay anlaşılır. Davranışa devam eden çocuğu arkasından sarılıp davranışı engellemek ve sınır cümlesini tekrar edip bir dakika o şekilde beklemek uzun açıklamalardan daha etkili olacaktır. Sarılma bittikten sonra davranış tekrar ederse yeniden arkadan sarılıp cümleyi tekrar etmek yeterlidir.

Sınır koymak neden gereklidir?

Yaşadığımız dünyada her alanda belli başlı kurallar ile uymamız gereken ahlaki ve zorunlu sınırlar mevcut. Kuralların varlığı toplumsal düzeni korur ve kişilere konfor sağlar. Çocuklar için de kuralların varlığı onları güven içinde bir çevrede yaşatır. Kuralların varlığı beklenmedik, ani problemlerden onları korur. Karşı çıksalar da çocuklar kurallara ihtiyaç duyarlar çünkü henüz kendi kendilerine karar verebilecekleri, kapsamlı düşünce sistemine sahip değiller.

Sağlıklı günler dileriz.

Özel Çengelköy Berrak Anaokulu